Pramen waren de pakezels van het waterland
Vroeger hadden boeren hun land op plaatsen, die het beste over water waren te bereiken. Vooral het midden en zuidwest Friesland waren waterrijk, het wegenstelsel was niet zo uitgebreid als nu. De meeste boeren waren “Komelkers”. Zij beschikten over een aantal koeien en enig land, dat vaak versnipperd en ver van elkaar verwijderd was. Werktuigen, vee, hooi, gras, mest, enzovoort moest worden vervoerd over het water. In de 19e en de eerste helft van de 20e eeuw werden daarvoor meestal pramen gebruikt. Deze liet men vaak bouwen op plaatselijke hellingen, zoals Bijlsma in Warten of Westerdijk in Terherne of bij een plaatselijke smid. De opdrachtgever gaf daarbij de maten aan, die waren afgestemd op het aantal koeien dat moest worden vervoerd en het water dat moest worden bevaren.
In het voorjaar werd het vee per praam naar het land vervoerd. Ook werden paarden in de praam meegenomen. Op de terugweg kon het hooi en de gewonnen melk er weer bij. Als de praam door sloten en vaarten moest worden verplaatst, gebruikte men de jaaglijn, de vaarboom of de duwboom (trilker). Moest men over meren en poelen, dan had men meestal de beschikking over een zeil.
Niet alleen veeboeren beschikten over pramen. Bouwboeren gebruikten de praam voor het transport van groenten, fruit, aardappelen, bieten, enzovoort. Er waren ook schippers, die met een praam mest, turf of terpaarde vervoerden. Deze artikelen werden dan verkocht aan skûtsjeschippers, die het weer elders doorverkochten. Omgekeerd gebeurde het weer dat de skûtsjes goederen aanvoerden, die door de kleinere pramen naar het achterland werden vervoerd.
De pramen waren aanvankelijk van hout, maar werden al snel vervangen door ijzeren schepen. Dit was veel goedkoper, duurzamer en eenvoudiger in onderhoud.
Na de 2e wereldoorlog werden de pramen gemotoriseerd en toen de ruilverkaveling werd gestart, waardoor de landerijen dichter bij elkaar kwamen te liggen en er nieuwe wegen en bruggen werden aangelegd, was het gedaan met de praam als werktuig. Ze werden als oud ijzer verkocht en ter plaatse in stukken gezaagd of begonnen een tweede leven als onderschip van een woonark of als casco voor een motorboot.
De Fryske Boerepream
Een aantal mensen uit de omgeving van Terherne heeft op 4 april 1996 de Stichting “De Fryske Boerepream” opgericht. Hun doel was om met name de boerenzeilpraam weer in ere te herstellen. Daartoe werden Klassenvoorschriften opgesteld, die ertoe moeten leiden dat het geheel authentiek blijft. Men startte met vier pramen respectievelijk preammen te noemen vanaf dat moment. In de loop der tijd werd de groep steeds groter en in oktober 2002 werd de stichting omgezet in een vereniging. Inmiddels bestaat het aantal niet en wel geregistreerde preammen uit zo ’n ruim 50-tal schepen. Jaarlijks worden er wedstrijden georganiseerd, die aan het eind een Fries kampioenschap oplevert. Kijk hieronder een (Fries gesproken) filmpje met enkele van de initiatiefnemers.
Je zeilt op een Skûtsje en in een Pream
Het zeilen met een pream is een hele belevenis. Anders dan met het meezeilen op een skûtsje, meestal liggend op dek, zitten de opvarenden van een pream in de grote open kuip. De vereniging waakt ervoor, dat de preammen stabiel blijven. Het maximale zeiloppervlak staat in verhouding tot de lengte en de breedte, en bedraagt nooit meer dan 49m² voor de 11-meter preammen of 55 m² voor de 12-meter preammen. Dit zorgt er voor dat de preammen ook bij een stevige wind comfortabel blijven.
In een pream kunnen (mogen) maximaal 12 passagiers worden meegenomen.
Om het onderhoud te bekostigen verhuren de eigenaren zichzelf en hun pream regelmatig voor activiteiten van bedrijven, sportclubs, familiedagen en andere groepen. Desgewenst kan er een wedstrijd worden georganiseerd of kan volledig in de catering worden voorzien. Neem contact op met één van de eigenaren of via de button “Contact” hiernaast.
Regelmatig zijn er preammen aanwezig bij verschillende evenementen, zoals de opening van het watersportseizoen in Fryslân. Soms kan men gratis een “ritje” mee varen en zelf de belevenis ervaren van het zeilen in een echte Fryske Boerepream en ontdek dat een pream sneller zeilt, dan menig scherp jacht.
Boek over ‘preammen’:
Door de schrijver Dirk Huizinga zijn twee boeken geschreven, één over ‘ Friese pramen ‘, en een tweede boek, dat gaat over ‘ Praamzeilen in Friesland ‘. Beide boeken geven een weerslag van het gebruik van toen, naar het heden van nu weer: over pramen en hun geschiedenis met veel oude foto’s.
U kunt de inhoud bekijken, door het betreffende boek aan te klikken. Veel leesplezier!